Πολλές φορές προσπαθώ να ξεχωρίσω τους χρόνους των ρημάτων μεταξύ τους - και το΄ χω πάθει με όλες τις γλώσσες που προσπαθώ να μάθω, ακόμα και με τα ελληνικά. Προσπαθώ δηλαδή σε κάθε περίπτωση να δημιουργήσω την εικόνα στο μυαλό μου για να καταλάβω ότι ναι, υπάρχει διαφορά μεταξύ αορίστου και παρατατικού, για παράδειγμα. «Χθές έπαιξα με τον μικρό μου αδερφό» και «Χθές έπαιζα με τον μικρό μου αδερφό», είναι δυο προτάσεις με παρελθοντικούς χρόνους και οι δυο, που το νόημα τους είναι ελαφρώς διαφορετικό και έχει να κάνει με την διάρκεια της πράξης. Στην πρώτη περίπτωση μιλάμε για μια στιγμιαία πράξη ή εν πάση περιπτώσει για μια πράξη που δεν διήρκεσε περισσότερο από την δεύτερη. Πόση σημασία έχει όμως η επιλογή του χρόνου, από τη στιγμή που δεν μας ενδιαφέρει να τονίσουμε τη διάρκεια της πράξης αλλά την ίδια την πράξη; Και αναφέρομαι εδώ συγκεκριμένα στους παρελθοντικούς χρόνους. Πόσο "επιτυχές' είναι το φαινόμενο της ύπαρξης χρόνων, απο τη ισχυρή βέβαια σκοπιά της γραμματικής, καθώς οι τρόποι με τους οποίους χρησιμοποιούμε το χρόνο παράγονται κυρίως από τη γραμματική του ρήματος; Και τέλος έχει το παρελθόν κάποια ύπαρξη εκτός γραμματικής;
Κατ’ αρχάς να παρατηρήσουμε ότι συναντούμε διαφορετικές διαιρέσεις του χρόνου σε διαφορετικές κουλτούρες, αλλά υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που συμβάλουν στη διάρθρωση ή τη μεταβολή της αντίληψης του χρόνου. Τα φάρμακα, η εξάντληση, η πείνα, οι σχιζοφρενικές διαταραχές αλλά και το άγχος μπορούν να επιταχύνουν, να μετριάσουν ή να θολώσουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το χρόνο. Και είναι αποδεδειγμένο πλέον οτι το μυαλό μας έχει πολλούς τρόπους να μετρήσει τον χρόνο. Σκεφτείτε το εξής απλό: όσες προτάσεις και να εκφωνήσετε σε παρελθοντικούς χρόνους δεν παύουν να αποτελούν ένα παρόν ενέργημα. Λέγονται τώρα τη στιγμή που μιλάτε. Πάρτε ως παράδειγμα τη ψυχανάλυση. Τι παραπάνω μπορεί να είναι η ψυχανάλυση απο ένα εγχείρημα που σκοπό έχει να προσδώσει ουσιαστικό κύρος σε ένα γλωσσικό κατασκεύασμα του παρελθόντος; Ο ψυχαναλυτής προσπαθεί μέσα από τους ελεύθερους συνειρμούς και την ανάκληση εμπειριών να καταστήσει μια ανάμνηση σημαίνουσα. Όποια μεθοδολογία, όμως, κι αν ακολουθεί το αποτέλεσμα είναι πάντα γλωσσικό, αφού προσπαθεί να προσδιορίσει ένα "αληθινό και βιωμένο παρελθόν" μέσω γλωσσικών ακολουθιών σε παρελθοντικό χρόνο. Και όσο προσπαθεί να ξεθάψει την πραγματικότητα μέσω της γραμματικής, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, μια κυκλική διαδικασία, όπου η μια στιγμή τίκτει την προηγούμενη. Η ρήση του Κρότσε ότι «όλη η ιστορία είναι σύγχρονη ιστορία», αποδεικνύει ακριβώς ότι η ισχύς του παρελθόντος είναι «τρέχουσα ομιλία»!
Κατ’ αρχάς να παρατηρήσουμε ότι συναντούμε διαφορετικές διαιρέσεις του χρόνου σε διαφορετικές κουλτούρες, αλλά υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που συμβάλουν στη διάρθρωση ή τη μεταβολή της αντίληψης του χρόνου. Τα φάρμακα, η εξάντληση, η πείνα, οι σχιζοφρενικές διαταραχές αλλά και το άγχος μπορούν να επιταχύνουν, να μετριάσουν ή να θολώσουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε το χρόνο. Και είναι αποδεδειγμένο πλέον οτι το μυαλό μας έχει πολλούς τρόπους να μετρήσει τον χρόνο. Σκεφτείτε το εξής απλό: όσες προτάσεις και να εκφωνήσετε σε παρελθοντικούς χρόνους δεν παύουν να αποτελούν ένα παρόν ενέργημα. Λέγονται τώρα τη στιγμή που μιλάτε. Πάρτε ως παράδειγμα τη ψυχανάλυση. Τι παραπάνω μπορεί να είναι η ψυχανάλυση απο ένα εγχείρημα που σκοπό έχει να προσδώσει ουσιαστικό κύρος σε ένα γλωσσικό κατασκεύασμα του παρελθόντος; Ο ψυχαναλυτής προσπαθεί μέσα από τους ελεύθερους συνειρμούς και την ανάκληση εμπειριών να καταστήσει μια ανάμνηση σημαίνουσα. Όποια μεθοδολογία, όμως, κι αν ακολουθεί το αποτέλεσμα είναι πάντα γλωσσικό, αφού προσπαθεί να προσδιορίσει ένα "αληθινό και βιωμένο παρελθόν" μέσω γλωσσικών ακολουθιών σε παρελθοντικό χρόνο. Και όσο προσπαθεί να ξεθάψει την πραγματικότητα μέσω της γραμματικής, δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, μια κυκλική διαδικασία, όπου η μια στιγμή τίκτει την προηγούμενη. Η ρήση του Κρότσε ότι «όλη η ιστορία είναι σύγχρονη ιστορία», αποδεικνύει ακριβώς ότι η ισχύς του παρελθόντος είναι «τρέχουσα ομιλία»!
Η Ώρα
«Οι Κινέζοι διαβάζουν την ώρα μέσα στα μάτια των γάτων.
Μια μέρα, ένας μισθοφόρος που έκανε τη βόλτα του στα περίχωρα του Νάνκινγκ, διαπίστωσε ότι είχε ξεχάσει το ρολόι του και ρώτησε ένα αγόρι τί ώρα ήταν. Ο αλητάκος της Ουράνιας Αυτοκρατορίας δίστασε αρχικά, κατόπιν, όμως, θυμήθηκε κάτι, και απάντησε στο μισθοφόρο: "Θα σας πω αμέσως."
Λίγες στιγμές αργότερα, εμφανίστηκε κρατώντας στα χέρια του μια μεγάλη, χοντρή γάτα και, κοιτώντας το ασπράδι των ματιών της, διαβεβαίωσε τον άνθρωπο χωρίς δισταγμό: «Είναι λίγο πριν το μεσημέρι, κύριε». Πράγμα απολύτως σωστό.
Αλλά κι εγώ, όταν γέρνω πάνω στην ωραία Φελίν, που τόσο εύστοχα της έδωσαν αυτό το όνομα, στη Φελίν που τιμά το φύλο της και που είναι για μένα η περηφάνια της καρδιάς μου κι η ευωδία της ψυχής μου, τότε βλέπω, είτε είναι νύχτα, είτε μέρα, στο πιο λαμπρό φως ή στην πυκνότερη σκιά, βλέπω πεντακάθαρα στο βάθος των αξιολάτρευτων ματιών της τον χρόνο, τον ίδιο πάντα: έναν χρόνο μακρινό, γιορταστικό, μεγάλο σαν το κενό, χωρίς διαίρεση σε λεπτά και δευτερόλεπτα –ένα ακίνητο χρόνο, που δεν έχει ώρα κι όμως είναι ανάλαφρος σας στεναγμός και φευγαλέος σαν ένα βλέμμα.
Και αν κάποιος ενοχλητικός άνθρωπος ερχόταν να με ταράξει την ώρα που το βλέμμα μου ήταν προσηλωμένο στο χαριτωμένο αυτό ρολόι, αν κάποια ανυπόμονη ψυχή με ρωτούσε: «Μα τι ψάχνεις μες στα μάτια αυτού του πλάσματος; Μήπως τον χρόνο, σπάταλε και αργόσχολε θνητέ;», θα του απαντούσα χωρίς δισταγμό: «Ναι, τον χρόνο! Την αιωνιότητα!»
Λίγες στιγμές αργότερα, εμφανίστηκε κρατώντας στα χέρια του μια μεγάλη, χοντρή γάτα και, κοιτώντας το ασπράδι των ματιών της, διαβεβαίωσε τον άνθρωπο χωρίς δισταγμό: «Είναι λίγο πριν το μεσημέρι, κύριε». Πράγμα απολύτως σωστό.
Αλλά κι εγώ, όταν γέρνω πάνω στην ωραία Φελίν, που τόσο εύστοχα της έδωσαν αυτό το όνομα, στη Φελίν που τιμά το φύλο της και που είναι για μένα η περηφάνια της καρδιάς μου κι η ευωδία της ψυχής μου, τότε βλέπω, είτε είναι νύχτα, είτε μέρα, στο πιο λαμπρό φως ή στην πυκνότερη σκιά, βλέπω πεντακάθαρα στο βάθος των αξιολάτρευτων ματιών της τον χρόνο, τον ίδιο πάντα: έναν χρόνο μακρινό, γιορταστικό, μεγάλο σαν το κενό, χωρίς διαίρεση σε λεπτά και δευτερόλεπτα –ένα ακίνητο χρόνο, που δεν έχει ώρα κι όμως είναι ανάλαφρος σας στεναγμός και φευγαλέος σαν ένα βλέμμα.
Και αν κάποιος ενοχλητικός άνθρωπος ερχόταν να με ταράξει την ώρα που το βλέμμα μου ήταν προσηλωμένο στο χαριτωμένο αυτό ρολόι, αν κάποια ανυπόμονη ψυχή με ρωτούσε: «Μα τι ψάχνεις μες στα μάτια αυτού του πλάσματος; Μήπως τον χρόνο, σπάταλε και αργόσχολε θνητέ;», θα του απαντούσα χωρίς δισταγμό: «Ναι, τον χρόνο! Την αιωνιότητα!»
«Η Ώρα» - Σαρλ Μπωντλαίρ: Γάλλος ποιητής, γεννήθηκε στο Παρίσι το 1821 και πέθανε το 1867. Από τις διαπρεπέστερες φυσιογνωμίες της γαλλικής λογοτεχνίας. Σε όλη του τη ζωή υπέφερε από οικονομικά αδιέξοδα και τις εξαιρετικά οξυμένες σχέσεις με τους οικείους του. Θεωρείται ο δημιουργός της νεότερης ποίησης και ένας από τους κορυφαίους εκφραστές της. Η έκδοση του έργου του «Άνθη του Κακού», προκάλεσε σκάνδαλο και κατασχέθηκε αμέσως, χρεώνοντας τον με ένα εξαντλητικό χρηματικό ποσό ως πρόστιμο για προσβολή των χρηστών ηθών.
*Σ.τ.Μ.: Την επόμενη φορά που θα απευθυνθείτε για δουλειά σε κάποιο μεταφραστικό γραφείο και σας πουν ότι ψάχνουν μεταφραστές με εμπειρία, κάντε τους την παραπάνω ανάλυση και πείτε τους ότι εσείς έχετε εμπειρία στο Μέλλον! Δεν υπάρχει παρελθόν! Γιατί βλέπετε μπροστά…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου