*Σ.τ.Μ: Σημείωμα της Μεταφράστριας

Η επιλογή του ονόματος του blog είναι ένας τρόπος απόδοσης φόρου τιμής στους αφανείς ήρωες, στους άγνωστους μεταφραστές, που πάντα μένουν στο περιθώριο. Σε αυτούς που το έργο τους συνήθως δεν λαμβάνεται σοβαρά υπόψη και το όνομά τους δεν αναφέρεται συχνά. Σε όλους αυτούς, που για πολλούς πρέπει να ξέρουν τα πάντα, αλλά για τους περισσότερους δεν κάνουν τίποτα. Είναι μια απάντηση στην ερώτηση: «Με τί ασχολείσαι; Α! Το σπούδασες;» και σε σχόλια τύπου: «Σιγά, μωρέ τη δουλειά! Ανοίγεις λεξικό, βρίσκεις λέξη, κλείνεις λεξικό». Η μετάφραση είναι πολλά παραπάνω από λεξικά και ηλεκτρονικά προγράμματα και η δουλειά του μεταφραστή δεν περιορίζεται στο τέλος μια σελίδας υπό το σύμβολο Σ.τ.Μ! Κι αν για πολλούς, οι μεταφραστές είναι «αόρατοι», εδώ συμμεριζόμαστε την άποψη του M. Serres για τους μεταφραστές, σύμφωνα με την οποία, οι μεταφραστές πρέπει να αποτελέσουν αναπόσπαστο κομμάτι της συντροφιάς των αγγέλων και να μην ξεχνούν ότι ... les pires Anges se voient; les meilleurs disparaissent…(οι χειρότεροι άγγελοι είναι ορατοί, οι καλύτεροι εξαφανίζονται). Με αυτό το blog θα εξαφανιστούμε σίγουρα, παναπεί θα γίνουμε καλύτεροι!

*Σ.τ.Μ.: Κι αν νομίζετε ότι σ’ αυτό το blog θα βρείτε μόνο Μεταφραστικά, γελιέστε! Σε αυτή την πόλη των Αγγέλων…ο Θεός είναι η Γλώσσα, την οποία και θα υμνούμε! ΕυΛόγησον!

Πέμπτη 13 Μαΐου 2010

Πιπέρι στη Γλώσσα



Πόσες φορές έχετε ακούσει τη γλυκιά μανούλα (τη δικιά σας ή άλλων) να φωνάζει «Πιπέρι στη Γλώσσα», όταν ακούει το πιτσιρικάκι της να λέει μια «κακιά» λέξη; Και, πάλι, πόσες φορές έχετε ακούσει το κοινότυπο «Δεν υπάρχουν πρόστυχες λέξεις, πρόστυχα μυαλά υπάρχουν». Σύμφωνα με τους Cameron & Kulick, η κοινωνιογλωσσολογία θεωρεί ότι με τη γλωσσική χρήση επιτελούμε, μεταξύ άλλων, «πράξεις ταυτότητας». Το ζήτημα της ταυτότητας προτιμήθηκε ως πλατφόρμα για τη μελέτη της γλώσσας και της σεξουαλικότητας. Έτσι η πρόταση για μετακίνηση του ενδιαφέροντος προς την επιθυμία αποτελεί αντίδραση στην θεωρούμενη αποσιώπηση του ρητά σεξουαλικού λόγου: ενός λόγου που δεν θα αναφέρεται σε σεξουαλικές κατηγορίες, αλλά σε επιθυμίες και πρακτικές. Η queer γλωσσολογία (queer linguistics) είναι η προσέγγιση για τη μελέτη της γλώσσας σε σχέση με τη σεξουαλικότητα. Η queer γλωσσολογία φέρνει στο προσκήνιο τον τρόπο με τον οποίο η  ηγεμονική ετεροφυλοφιλία ρυθμίζει τη σεξουαλικότητα και τους τρόπους με τους οποίους διαπραγματευόμαστε τις σεξουαλικότητες, οι οποίες παρεκκλίνουν από τη νόρμα(!). Η μελέτη της γλώσσας και της σεξουαλικότητας εστίασε αρχικά στην ενδεικτική σχέση της γλωσσικής παραγωγής με σεξουαλικές ταυτότητες και συνδέθηκε με τις πολιτικές ταυτότητας που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο ομάδων, όπως το γκέι και το λεσβιακό κίνημα. Ωστόσο, το ενδιαφέρον σταδιακά μετακινήθηκε προς τη μελέτη της σεξουαλικότητας ως επιθυμίας που υπερβαίνει ζητήματα ταυτότητας. Συζητήσεις χωρίς ενοχή για θέματα, όπως ο ρομαντικός ή (όχι και τόσο) έρωτας, η επιδίωξη της ηδονής, η φετιχιστική επιθυμία, αλλά και το φλερτ, τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα ή οι φαντασιώσεις, αποτυπώνονται με εξαίρετο τρόπο στην ποίηση και τη λογοτεχνία.. Πολλοί μελετητές της γλώσσας, ποιητές και συγγραφείς έχουν ασχοληθεί με λιξιλόγιο που αναφέρεται στη γενετήσια πράξη. Τα περισσότερα αναπτύσσουν το θέμα τους με έμμεσο, υπαινικτικό ή συμβολικό-αλληγορικό τρόπο. Το ευπρεπές λεξιλόγιο, που αποφεύγει την ωμή κυριολεξία, είναι ο κανόνας. Ακόμη και ο τολμηρός για την εποχή του ομοερωτισμός του Καβάφη είναι διατυπωμένος σε γλώσσα “καθώς πρέπει”. Δεν λείπουν όμως και οι εξαιρέσεις. Πολλές από αυτές κινούνται στον χώρο της σάτιρας, όπως η σάτιρα του Αρχίλοχου και του Αριστοφάνη είναι ο κατ’ εξοχήν χώρος της ελευθεροστομίας και ανεξιγλωσσίας. Μια επίσης γνωστή περίπτωση είναι τα δημοτικά Γαμοτράγουδα. Παρακάτω, παραθέτω κάποια αποσπάσματα ή ποιήματα, που έχω πρόχειρα, όπου ο σεξουαλικός λόγος ρέει με αφθονία...
Πάρτε…μια γεύση:

«Θα σου φυσήξω φλόγα μελανοκάνθαρε!
Αύριο λέξη μητρική
πορνοδύτης πορνοκόπος πορνομύστης
πορνοσκόπος ΠορνοΩμέγα
κι αγριοχόρταρο ξερό ξανθομαλλούσα Ρένα
στο δάσος – τι χυσιματάρα!»


Νίκος Καρούζος



«Το πλάσμα, που είχε μπροστά του, ήταν το ομορφότερο κομψοτέχνημα, που είχε δει ποτέ στη ζωή του. Το καλλίγραμμο σώμα της φανέρωνε ολοκληρωμένη γυναίκα. Το στήθος της γεμάτο και καμπυλόγραμμο, ξεπρόβαλε υπέροχα στητό. Οι ρόγες της ορθές και σκληρές, με ένα σκουρόχρωμο χρώμα σαν καμένη καραμέλα. Η κοιλιά της ίσια χωρίς ραβδώσεις και δίπλες, κατέληγε στον μαγικό της κόσμο χαμηλά, στο αιδοίο της, όπου μόλις είχε αρχίσει να φυτρώνει ένα μικρό υφάνσιμο θαμνάκι. «Θα είναι το πολύ δεκατεσσάρων ετών», σκέφτηκε αναμμένος ο καπετάνιος με τον ανδρισμό του να έχει φτάσει στον αφαλό.
    «Μη φοβάσαι», της ψιθύρισε στο αυτί μειλίχια. «Δεν θα σε πειράξω. Θα παίξουμε ένα παιχνιδάκι, που θα αρέσει και σε σένα», συνέχισε χωρίς να ξέρει αν τον καταλαβαίνει ή όχι. Το βαρύ του χέρι κατέβηκε χαμηλά, κάτω στα σκέλια της και αναζήτησε το σημείο ερεθισμού της. Με το άλλο, άρχισε να κατεβάζει το φαρδύ παντελόνι του, μέχρι που η ολοκληρωμένη στύση του πετάχτηκε σπαρταριστά έξω ψάχνοντας απεγνωσμένα για συντροφιά.»

Ας ξημερώσει κι αύριο Θεέ μου...- Δημήτρης Ράντογλου
 
Ν’ αποπλανάς αγγέλους μόνο στο άψε-σβήσε:
Στριμωξ’τον νέτα-σκέτα στου σπιτιού την μπάση
Τη γλώσσα χωσ’ στο στόμα του, το χέρι ας φτάσει
Κάτω απ’ τη φούστα, ώσπου να χύσει, στήσε
Την όψη του στον τοίχο, σήκωσ’ το φουστάνι
Και γάμησέ τον. Κι αν βογγάει απ’ το γαμήσι
Σφιξ’ τον γερά και κάνε τον διπλά να χύσει
Αλλιώς στα χέρια σου ένα σοκ θα σ’ τον ξεκάνει

Πες του όλο χάρη με τον πισινό να σείεται
Πες του τα΄αρχίδια σου απαλά να σου τα πιάσει
Πες του ‘αφοβα ν απέσει κάτω, να ησυχάσει
Στη γλύκα, όσο ακόμα ανάμεσα ουρανού και γης κρεμιέται

Αλλά στα μάτια, όσο γαμάς, μην τον κοιτάξεις
Και τις φτερούγες του, άνθρωπέ μου, μην του σπάζεις.


Η Αποπλάνηση των Αγγέλων - Μπέρτολτ Μπρεχτ
Μετάφραση: Γιώργος Βελουδής



Εγώ ο άμετρος, που ζω μετρίως, στα τρία μου
σας γράφω, φίλοι να το ξέρετε ! Σο-
βαρά ποθώ χυδαία να σας ξεχέσω
— ανάγκη δεν σας έχω. . . μήτε χρεία μου !
Στο πήδημα τα λόγια φτιάχνουν καύλα :
το χαίρεται ο γαμιάς να λέει γα-μή-σι
— κι αυτός, που λέξεις έχει να σκορπίσει,
ποτέ του δεν θα κοιμηθεί σε τάβλα.
Γαμίκουλες καλούς η γλώσσα θα ’χει στέψει,
μόνο όταν το κοράσι τους πιπώσει
στεγνά κι αγρίως — κοντά στο νου κι η γνώση.
Στεγνός στο πνεύμα μόνο μην και μείνω !
Η τέχνη του άντρα λέει : γαμώ με σκέψη∙
κι η πολυτέλεια : να γελάω, όταν χύνω !

Σάουνα και συνουσία - Μπέρτολτ Μπρεχτ,
μετάφραση:  Γiώργος Κεντρωτής


«Οι εταίρες είναι εδώ και πουθενά
πολλοί τις λεν απλώς πουθάνες»


Αριστοτέλης Νικολαίδης




Και, βέβαια, όχι δεν συναντάμε τις «κακές» λέξεις και τα «κακά» νοήματα μόνο σε βιβλία για μεγάλους.

«Μπορώ να έρθω να μείνω μέσα σου;»
«Τώρα ξέρω γιατί ήμουν τόσο μόνο μου για τόσον πολύ, πάρα πολύ καιρό – περίμενα τη σημερινή μέρα. Έλα σε παρακαλώ και μείνε μέσα μου και μην πάψεις να ζεις μέσα μου ώσπου κι οι δυο να πάψουμε να ζούμε»

Από το παραμύθι του E. Cummings «Το σπίτι που έφαγε κουνουπόπιτα»

*Σ.τ.Μ.: Ε ρε τί σου είναι αυτή η «Γλώσσα»!Πόσα πράγματα μπορείς να πεις και να κάνεις!Σηκωθείτε …

4 σχόλια:

kakia ps είπε...

Ωραίο post!Κι ακόμα πιο ωραίο blog!Συγχαρητήρια! Θα σε παρακολουθώ! :D

Bery είπε...

Σ'ευχαριστώ πολύ

Unknown είπε...

Σ' ευχαριστώ πολύ Μαίρη (Bery). Δεν χορταίνω να διαβάζω τα ωραία σου κείμενα. Τα απολαμβάνω!!!

Bery είπε...

Ευχαριστώ για μια ακόμη φορά! Χαίρομαι πραγματικά πολύ!